Veel moslims vragen zich af: Moet ik zakaat betalen over geld dat ik heb uitgeleend aan iemand anders?
Dit is een belangrijke kwestie, vooral voor wie regelmatig geld uitleent aan familie, vrienden of zakenrelaties.
De geleerde Sheikh Mohammed ibn Saalih al-‘Uthaymien رحمه الله heeft hierover een duidelijke uitleg gegeven. In dit artikel behandelen we zijn fatwa, zodat je precies weet wat jouw verplichting is met betrekking tot zakaat over uitgeleend geld.
Wat is uitgeleend geld in de context van zakaat?
Uitgeleend geld (dayn) is geld dat jij aan iemand hebt gegeven, met de verwachting dat het op een later moment wordt terugbetaald. Tijdens de periode dat het geld bij de ander is, heb jij er geen beschikking over — en dit heeft invloed op de verplichting van zakaat.
De uitspraak van Sheikh Ibn ‘Uthaymien رحمه الله
Sheikh Ibn ‘Uthaymien zegt dat het niet verplicht is om zakaat te betalen over geld dat je hebt uitgeleend, zolang het niet in jouw bezit is.
Dit komt omdat zakaat verplicht is over bezit waar je daadwerkelijk beschikking over hebt.
Hij onderscheidt echter twee situaties:
1. Wanneer de schuldenaar rijk en betrouwbaar is
Als de persoon aan wie je geld hebt uitgeleend rijk is en het geld kan terugbetalen, dan wordt je geacht ieder jaar zakaat te betalen over dat bedrag.
Je kunt dit doen samen met de zakaat over je overige bezit.
Als je dat niet doet, dan moet je, zodra je het geld terugkrijgt, alsnog zakaat betalen over alle voorgaande jaren.
Waarom? Omdat je het geld in feite had kunnen opeisen, maar ervoor koos dit uit te stellen.
2. Wanneer de schuldenaar arm is of niet kan terugbetalen
Als de persoon aan wie je geld hebt uitgeleend arm is of niet in staat is om terug te betalen, dan hoef je geen jaarlijkse zakaat te betalen.
De reden hiervoor is dat jij het geld niet kunt opeisen en er dus geen beschikking over hebt.
Allah zegt (interpretatie van de betekenis):
“En wanneer degene die schuldig is in moeilijkheden verkeert, geef dan uitstel tot een makkelijkere tijd (voor hem).”
(Soerat al-Baqarah, vers 280)
Zolang het geld dus niet binnen jouw bereik is, is het niet verplicht om hier jaarlijks zakaat over te betalen.
Wat te doen wanneer je het geld ontvangt?
Wanneer je het uitgeleende geld uiteindelijk terugkrijgt, zijn er twee meningen onder de geleerden:
- Dat er een nieuwe jaartermijn begint vanaf het moment dat je het ontvangt.
- Dat je zakaat over één jaar betaalt zodra je het ontvangt — en als er daarna weer een jaar verstrijkt, je opnieuw zakaat betaalt.
Sheikh Ibn ‘Uthaymien رحمه الله gaf aan dat de tweede mening het meest verstandig is.
Conclusie
De islamitische wetgeving houdt rekening met de realiteit van bezit.
Wanneer jouw geld niet binnen jouw bereik is, rust er geen zakaatverplichting op.
Maar zodra het geld terugkeert in jouw bezit, dien je de zakaat hierover te betalen, afhankelijk van de situatie en mogelijkheid.
Dit oordeel, gebaseerd op de woorden van Sheikh Ibn ‘Uthaymien رحمه الله, biedt helderheid voor iedereen die geld uitleent en zijn zakaat correct wil vervullen.